اختصاصی «سینما اعتماد » | چند نکته درباره اختتامیه جشنواره برلین 2024

سینما اعتماد ، لادن موسوی ، برلین ،  بالاخره روز موعود در جشنواره برلین امسال نیز فرا رسید. شنبه شب در کاخ جشنواره برلین و یا همان برلیناله پالاس مراسم اختتامیه این جشنواره بزرگ و مطرح که به طور قطع  یکی از مهم ترین جشنواره های جهان در کنار جشنواره کن و ونیز است برگزار شد. تفاوت جشنواره برلین اما با دو جشنواره کن و ونیز در نگاهش است. این جشنواره بر خلاف آن دو به سیاسی بودن مشهور است  و به این نگاهش افتخار می کند.

در مراسم امسال اختتامیه هم مانند هر سال و به مانند جشنواره های دیگر و رسم معمول این مراسم، هیئت های مختلف داوران بخش های مختلف به روی صحنه آمدند تا برندگان خوش شانس هر بخش را ، چه بخش های جانبی و چه فیلم های کوتاه و بالاخصوص بخش مسابقه اصلی جشنواره را اعلام کنند.

هیئت داوران بخش مسابقه اصلی امسال از هفت عضو تشکیل شده بود که از هفت کشور مختلف دنیا دور هم جمع شده بودند

تا بیست فیلم انتخاب شده در این بخش را نگاه کرده و داوری کنند. «لوپیتا نیونگو» بازیگر از کشور کنیا/ مکزیک رییس هیئت داوران این دوره بود. «برادی کوربه» بازیگر آمریکایی ، «آن هوی» نویسنده و کارگردان هنگ کنگی، «کریستین پتزولد» نویسنده و کارگردان آلمانی ، «آلبرت سیرا» نویسنده و کارگردان اسپانیایی ، «ژاسمین ترینکا» بازیگر و کارگردان ایتالیایی و بالاخره «اوکسانا زابویکو» نویسنده و شاعر اوکراینی دیگر داورانی بودند که در کنار او حضور داشتند.

عجیب ترین اتفاق برایم این بود که هیچ کدام از فیلم هایی که در بخش مسابقه امسال دیدم و  برایتان از آنها نوشتم صاحب جایزه نشدند… به استثنای «حمام شیطان» که توانست جایزه «مشارکت در دستاورد هنری برجسته» جشنواره برلین را از آن  خود کند.

خبر خوب اما برای ایران، برنده شدن فیلم «خمیازه بزرگ» به کارگردانی «علی یار راستی» است که از آن برایتان نوشتم. فیلمی جاده ای که به سادگی و زیبایی توانسته تماشاگر را با خود همراه کند. «علی یار  راستی« جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره برلین در بخش جانبی «ملاقات ها» را به طور مشترک با فیلم «مقداری باران باید ببارد» به کارگردانی «کونگ فانی جیان لی» به دست آورد تا افتخاری دیگر به افتخارات سینمای ایران اضافه کند. جالب است بدانید که در بخش اصلی جشنواره برلین، هیچ جایزه ای نمی تواند به طور مشترک به دو فیلم داده شود. قانونی که در دیگر جشنواره ها و از جمله جشنواره کن وجود ندارد. هر ساله در جشنواره کن، یک و یا تعدادی از جوایز به طور مشترک به دو فیلم اهدا می شوند. در بخش های جانبی اما خوشبختانه این قانون سفت و سخت وجود ندارد و خمیازه بزرگ توانست جایزه خود را به طور مشترک به دست آورد. صابر ابر ، که نقش کوتاه اما جذابی را در فیلم «راستی» بازی می کرد همراه با دیگر عوامل فیلم در مراسم اختتامیه و در کنار « علی یار راستی» حضور داشت. 

در دیگر بخش ها اما و مخصوصا در بخش مسابقه اصلی برلیناله، متاسفانه دست سینمای ایران و «کیک محبوب من» از جایزه خالی ماند… «کیک محبوب من» که بهترین فیلم از نگاه منتقدین برلین بود و یکی از شانس های اصلی «خرس طلایی» برلین محسوب می شد با کمال ناباوری هیچ جایزه ای نبرد و مورد بی مهری داوران قرار گرفت. تمامی جوایز به فیلم هایی که در دو سه روز اول جشنواره به نمایش در آمدند داده شد. دو سه روزی که من متاسفانه به علت مشکلات پیش آمده موفق به گرفتن کارت خبرنگاری و دیدن فیلم ها نشدم! بنابراین هیچ کدام از این فیلم ها به استثنا «حمام شیطان» را ندیده ام و نمی توانم از بر حق و یا ناحق بودن جوایز برایتان بگویم و نتایج را نقد و تحلیل کنم. «حمام شیطان » اما، فیلم فمینیستی درباره خرافات و نتایج مخرب خشونت است. کارگردانان این فیلم «سورین فیالا» و «ورونیکا فرنز»  زندگی یک زن جوان با روحیه ای نرم و ظریف را به تصویر می کشند. «اگنس» که در آغاز فیلم برای گل ها و گیاهان آواز می خواند، در طول فیلم و بر اثر فشار خرافات مذهبی و شکنجه های روحی و روانی و جسمی که متحمل می شود ، به قاتلی وحشی تبدیل می شود… قاتلی که برای رسیدن به مرگ از هیچ چیز، حتی کشتن بچه ای معصوم هراس ندارد. « مارتین گشلاشت» مدیر فیلمبرداری این فیلم خشن که شکنجه و قتل حیوانات و انسان ها را با پلان هایی درشت به تصویر کشیده، موفق به کسب این جایزه در برلیناله شد. هیئت داوران امسال برلیناله به ریاست بازیگر دو رگه مکزیکی/ کنیایی جایزه خرس طلایی را به فیلم «داهومی»  به کارگردانی «متیو دیوپ» کارگردان و بازیگر زن دو رگه فرانسوی/ سنگالی دادند. این که شباهت نژادی این دو بازیگر و کارگردان دو رگه سیاهپوست به هم و همچنین سوژه این فیلم مستند که درباره بازگرداندن گنج های خطه پادشاهی «داهومی»  که مردمش سیاهپوستند چه قدر در اهدای جایزه به این فیلم تاثیر گذار بوده، سوالی است که ذهن مرا کمی به خود مشغول کرده است. سوالی که درست و یا غلط بودن را نمی دانم و قطعا جوابی هم برایش ندارم… اما نادیده گرفته شدن فیلم های جذاب و پر طرفداری (چه در بین تماشاگران و چه در بین منتقدین) مثل «شامبالا» ، «کیک محبوب من» و «زبان خارجی» و بردن فیلم هایی مثل «امپراطوری» «برونو دومون» که یکی از بدترین امتیازات جشنواره امسال را از نگاه منتقدین برخوردار بود، فکرم را به خود مشغول کرده اند. بعد از صحبت با عده ای دیگر از منتقدین و خبرنگاران، که موفق به دیدن تمامی فیلم های بخش مسابقه امسال شده بودند، متوجه شدم که این سردرگمی و تعجب از اهدای این گونه جوایز فقط برای من به وجود نیامده و دیگران هم در کار این هیئت داوری مانده اند و دلیل و چرای اهدای این گونه جوایز را درک نکرده اند و به قول یکی از آنها انگار که هیئت داوران از کنار تعدادی از فیلم ها ، بدون دیدنشان عبور کرده اند…    

به هر حال اما جشنواره برلین ۲۰۲۴ با تمام خوبی ها و بدی هایش گذشت. تجربه ای متفاوت و جدید که نمی دانم آیا حاضر به تکرارش هستم یا نه. اما به هر جهت ماجراجویی جدیدی بود و صرف نظراز تفاوتش با جشنواره کن که به آن عادت دارم، نقاط مثبت و منفی خودش را داشت. برای کسانی مثل من اما که سینما زندگی و عشق  و دنیایشان است، هر فرصتی برای فیلم دیدن و از فیلم گفتن و شنیدن و نوشتن، با فکر سینما خوابیدن و بیدار شدن و با سینما زندگی کردن شانس و امتیازی بی نظیر و استثنایی است… پس سعی کردم تا از هر روز و لحظه اش نهایت استفاده را بکنم. امیدوارم که توانسته باشم شما را هم در این

لذت جادویی سهیم کرده باشم.

تا جشنواره ای دیگر ، بدرود.